Ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych reguluje problematykę związaną ze szczególnymi uprawnieniami wierzyciela oraz obowiązkami dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych, jak również skutki niewykonywania tych obowiązków.
Zakres podmiotowy ustawy obejmuje wyłącznie przedsiębiorców, natomiast przez transakcję handlową należy rozumieć umowę, na mocy której jedna za stron zobowiązuje się do dostawy towaru lub świadczenia usługi, a druga do uiszczenia stosownej zapłaty.
Zgodnie z poglądem wyrażonym w orzecznictwie:
„ustawa ma na celu ochronę przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich, przed opóźnieniami w płatnościach w transakcjach handlowych zapewniając regulowanie należności w odpowiednim terminie”
(por. Sąd Okręgowy w Szczecinie, orzeczenie z dnia 1 lutego 2018 roku, sygn. akt: VII Ga 477/17)
Jakie uprawnienia przysługują przedsiębiorcy w przypadku zwłoki z zapłatą przez dłużnika?
Zgodnie z treścią art. 10 ww. ustawy wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość 40, 70 lub 100 EUR w zależności od wysokości świadczenia pieniężnego.
Należy jednak zaznaczyć, że rekompensata przysługuje wyłącznie za koszty dochodzenia należności z tytułu transakcji handlowej, a nie poszczególnych faktur dotyczących tej samej umowy.
Dla zobrazowania powyższej sytuacji warto przedstawić następującą sytuację:
Dłużnik jest najemcą lokalu użytkowego. W każdym miesiącu opóźnia się w zapłacie czynszu o kilka dni. Po paru latach Wierzyciel (właściciel lokalu) przypomina sobie o tym fakcie i wystawia notę księgową żądając zapłaty odsetek, które w sumie opiewają na bardzo niewielką kwotę – 29 złotych, ale jednocześnie żąda od Najemcy zapłaty wielokrotności kwoty 40 EUR, ponieważ uważa, że kwota ta należy się od każdej nieopłaconej w terminie faktury. Z tego tytułu wierzyciel żąda obok zapłaty 29 zł odsetek kwoty aż 6 400 zł powołując się na treść art. 10 ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Czy wierzyciel ma rację?
W odpowiedzi najemca opłaca w całości i dobrowolnie odsetki za opóźnienie w zapłacie czynszu za najem lokalu użytkowego w kwocie 29 zł. Wierzyciel jednak nadal domaga się rekompensaty poniesionych kosztów odzyskiwania należności w kwocie 6 400 zł. Czy jego roszczenie jest zasadne?
Należy stwierdzić, że roszczenie wierzyciela nie znajdzie uzasadnienia, bowiem dłużnik uregulował kwotę stanowiąca odsetki dobrowolnie, a dłużnik nie podjął jakichkolwiek czynności windykacyjnych.
Na potrzeby tego wpisu nie analizujemy sprawy przedawnienia, która w tak przedstawionym stanie faktycznym miałaby również istotne znaczenie.
Należy wskazać, że w przypadku dochodzenia zapłaty w opisanej powyżej sytuacji, wierzyciel mógłby żądać zapłaty jedynie kwoty odpowiadającej równowartości 40 EUR, w przypadku gdy suma dochodzonych odsetek nie przekraczałaby kwota 5 000 zł, a nie wielokrotności tej kwoty zależnie od ilości wystawionych faktur.
Jednakże dochodzenie nawet tej kwoty należałoby uznać za nadużycie prawa podmiotowego, bowiem jak wskazuje się w orzecznictwie w sprawach o przyznanie rekompensaty, należy zbadać czy w okolicznościach konkretnej sprawy wierzyciel nie nadużył przyznanego mu prawa, biorąc pod uwagę art. 5 k.c. (wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 lutego 2018 roku, sygn. akt: VII Ga 477/17) oraz kierować się zasadą słuszności i uczciwości w stosunkach cywilnoprawnych.
