W najnowszym wpisie przybliżymy szczegóły szerzej nieznanej instytucji depozytu radcowskiego – przedstawimy jego założenia oraz skutki jakie powoduje jego ustanowienie na gruncie przepisów prawa podatkowego.
Kodeks Etyki Radcy Prawnego w artykule 37 stanowi, że:
Pieniądze, papiery wartościowe i inne aktywa majątkowe klienta, znajdujące się w posiadaniu radcy prawnego, o ile ich zdeponowanie na rachunku jest możliwe, powinny być odpowiednio wyodrębnione i zdeponowane na rachunku odrębnym od innych rachunków radcy prawnego. Nie dotyczy to przekazanych radcy prawnemu środków na pokrycie opłat i wydatków związanych z prowadzoną sprawą.
Radca prawny powinien poinformować klienta o miejscu zdeponowania i sposobie zabezpieczenia tych środków.
Wszelki obrót aktywami, o których mowa w ust. 1, w tym dokonywany pomiędzy radcą prawnym a klientem, musi być odpowiednio ewidencjonowany i udokumentowany.
Radca prawny nie może przekazać środków z rachunku odrębnego na swój rachunek z tytułu zapłaty wynagrodzenia bez pisemnej zgody klienta.
Radca prawny jest zobowiązany na żądanie klienta lub osoby, na rzecz której wykonywał czynności zawodowe, wydać środki, o których mowa w ust. 1 – niezwłocznie lub na warunkach zaakceptowanych przez klienta lub tę osobę.”
Jak widzimy ta regulacja jedynie fragmentarycznie ujmuje relacje jakie w rzeczywistości zaistnieć mogą pomiędzy radcą prawnym a jego klientem.
Co dzieje się bowiem w sytuacji, gdy klient w związku ze świadczeniem na jego rzecz pomocy prawnej oddaje radcy prawnemu materiały mające znaczenie dla jego interesów prawnych i majątkowych (np. kwoty do rozliczenia z osobami trzecimi, zaliczki na wydatki), rzeczy (np. do wydania kontrahentowi klienta).
Zauważmy, że przedmiot złożony przez klienta do depozytu radcowskiego może być całkowicie wyłączony z rozporządzania nim, bądź też zgodnie z dyspozycją klienta radca będzie mógł swobodnie dysponować przedmiotem depozytu.
- Konstrukcje jakie mogą mieć zastosowanie przy złożeniu depozytu radcowskiego są następujące:
Jeżeli klient oddaje radcy prawnemu materiały lub rzeczy na przechowanie, to występuje tu zobowiązaniowy stosunek przechowania (art. 835 KC).
Jeżeli oddaje na przechowanie pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, a z umowy wynika, że radca prawny może nimi rozporządzać, w praktyce zastosowanie będzie miał depozyt nieprawidłowy ujęty w art. 845 KC
Natomiast w sytuacji, gdy przedmiotem czynności klienta jest wpłata na rachunek bankowy radcy prawnego określonych kwot lub oddanie określonej rzeczy do przechowania – z zastrzeżeniem ich użycia gdy zaistnieje causa – jest to typowy depozyt radcowski (przy czym umowa ta może zawierać zastrzeżenie wypłaty na rzecz osoby trzeciej – art. 393 § 1 KC; por. wyrok SN z dnia 9 stycznia 2003 r., sygn. akt I CK 329/02) .
Jak słusznie wskazuje się w literaturze, depozyt radcowski swoim charakterem zbliża się do umowy przechowania oraz wykazuje cechy umowy zlecenia w sytuacji, gdy środki zdeponowane przez klienta mają być użyte według instrukcji klienta i dla realizacji jego interesu (art. 734 KC).
Ustanowienie depozytu radcowskiego –
Źródłem ustanowienia depozytu radcowskiego powinna być umowa – najlepiej stwierdzona pismem. Rozstrzyga ona to, czy depozyt radcowski zostaje ustanowiony na zasadzie odpłatności (w ramach realizacji usługi świadczenia pomocy prawnej), czy też jego złożenie wymaga osobnego wynagrodzenia.
Depozyt radcowski a podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)
Podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) objęty jest depozyt nieprawidłowy z art. 845 KC.
W sytuacji, gdy umowa o świadczenie pomocy prawnej; depozyt wyłącza swobodne rozporządzanie przedmiotem depozytu przez radcę prawnego – wówczas umowa taka nie posiada cech depozytu nieprawidłowego, a co za tym idzie nie podlega opodatkowaniu.
Faktu nieodpłatności nie zmienia przy tym używana w umowie nazwa usługi – jeśli tylko przedmiot depozytu nie podlega swobodnemu rozporządzaniu.
(foto: Roman Synkevych)
