Nośnym medialnie tematem staje się w ostatnim czasie zakres praw i obowiązków przynależnych Rodzicom
w procesie wychowania dziecka.
Wbrew utartemu przekonaniu o tym że dziecko „należy” do Rodziców, władza rodzicielska doznaje istotnych ograniczeń. Nie zawsze ważny interes dziecka pokrywa się z interesem jego rodziców; prawnych opiekunów.
W ramach praw i obowiązków wynikających z atrybutu władzy rodzicielskiej rodzice sprawują zarząd majątkiem małoletniego, zarząd ten jest dwuzakresowy.
Do czynności „zwykłego zarządu” majątkiem małoletniego należą wszystkie czynności zmierzające do realizowania bieżących spraw związanych z majątkiem małoletniego podlegającym zarządowi rodziców i utrzymania tego majątku w stanie niepogorszonym.
Które z czynności podejmowanych przez rodziców; opiekunów prawnych wymagają zgody Sądu –
Ustawodawca tę kwestię uregulował w art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Artykuł ten wyraża zasadę, zgodnie z którą rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Wyróżniono dwie sytuacje – pierwsza z nich ma miejsce, jeżeli rodzice jako przedstawiciele ustawowi, dokonują czynności prawnej w imieniu dziecka, oraz drugą, kiedy to wyrażają zgodę na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu przez dziecko.
Celem art. 101 § 3 k.r.o. jest ograniczenie możliwości działania przez rodziców na szkodę dziecka. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera jednak katalogu czynności, które wymagają zezwolenia władzy opiekuńczej, posługując się ogólnym pojęciem czynności przekraczających zwykły zarząd, spotykanym także w innych ustawach, np. w art. 199 k.c.
Do czynności wymagających zezwolenia sądu opiekuńczego, a tym samym „przekraczających zakres zwykłego zarządu” orzecznictwo Sądu Najwyższego zalicza m.in.:
– odrzucenie spadku, złożone w imieniu małoletniego w sprawie o dział spadku, oświadczenia, że zrzeka się należnych małoletniemu spłat spadkowych, złożenie przez rodzica małoletniego współwłaściciela nieruchomości oświadczenia o ustanowieniu hipoteki na udziale w nieruchomości należącym do małoletniego.
Do czynności przekraczających zwykły zarząd zalicza się także czynności podejmowane w postępowaniu sądowym, np. zrzeczenie się roszczeń odszkodowawczych w imieniu małoletnich dzieci wobec osoby zobowiązanej do wynagrodzenia szkody.
Gdy sąd opiekuńczy otrzyma informację, że rodzice nieprawidłowo wykonują zarząd majątkiem dziecka – w szerokim tego słowa znaczeniu – to w zależności od potrzeby może zastosować różne ograniczenia.
I tak Sąd opiekuńczy może:
poddać rodziców takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun, po drugie, sąd może ograniczyć zarząd rodziców na podstawie nowego art. 104 § 1 k.r.o. i „nakazać rodzicom, żeby sporządzili inwentarz majątku dziecka i przedstawili go sądowi oraz zawiadamiali sąd o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku”, po trzecie, sąd w drodze ograniczenia władzy rodzicielskiej (art. 109 § 2 k.r.o.), jeżeli wymaga tego dobro dziecka, może odebrać rodzicom zarząd majątkiem i powierzyć go innemu zarządcy.
