Prawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców zakłada między innymi troskę o fizyczny i duchowy rozwój dziecka z poszanowaniem jego godności i praw, a także prawidłowy zarząd jego majątkiem. Co jednak w sytuacji, gdy rodzic funkcjonuje w sposób dysfunkcjonalny tak, że nie daje rękojmi prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej i wypełniania roli rodzica?
Jak poradzić sobie z taką sytuacją, gdy nie stanowimy „zawodowej” rodziny zastępczej – o tym w dzisiejszym wpisie.
Podstawę prawną do rozważenia tej sytuacji stanowi Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 roku.
Słowem wstępu zaznaczmy, że rozwiązanie polegające na powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej osobom innym niż rodzice, jest szczególnie funkcjonalne w sytuacji, gdy zachodzą przesłanki uzasadniające czasowe tylko zawieszenie władzy rodzicielskiej – przykładowo na czas niezbędny dla skutecznego poddania się leczeniu uzależnień.
Podstawę prawną umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej stanowi orzeczenie sądu.
Rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę zastępczą niezawodową tworzą małżonkowie lub osoba, o niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.
Zgodnie z przepisami ustawy rodzinę zastępczą stanowić mogą osoby, które m.in. :
1) dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
2) nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
3) wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
4) nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
5) są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone:
a) zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. poz. 2217), oraz
b) opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie rodzinnym;
6) przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z tym że w przypadku cudzoziemców ich pobyt jest legalny;
7) zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
a) rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
b) właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
c) wypoczynku i organizacji czasu wolnego.
Należy również wskazać, że pełnienie funkcji niezawodowej rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo. Podkreślenia wymaga również to, że co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę (zastępczą niezawodową – przyp.) musi posiadać stałe źródło dochodów.
Piecza taka może za zgodą sądu czasowo być wykonywana poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Czas umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej niezawodowej –
Objęcie dziecka jedną z form pieczy zastępczej następuje na okres nie dłuższy niż do osiągnięcia pełnoletności. Osoba, która osiągnęła pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, może przebywać w dotychczasowej rodzinie zastępczej za zgodą rodziny zastępczej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia (ustawa nakłada na taką osobę konieczność spełnienia wymienionych w niej warunków, do których należą:
- nauka odpowiednio:a) w szkole,
c) w uczelni,
d) u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego
- a w przypadku gdy osoba legitymuje się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i uczy się:a) w szkole,
b) (uchylona)
c) w uczelni,
d) na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia,
e) u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.
Należy wspomnieć, że rodzinie zastępczej na podstawie wskazanej ustawy, przysługuje comiesięczne świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Wysokość takiego świadczenia uzależniona jest jednak od formy sprawowanej opieki. Patrz art. 80 i następne ww. ustawy.
Nierozdzielanie rodzeństwa jest zasadą –
Istotnym aspektem umieszczenia dziecka w systemie pieczy zastępczej jest wspólne umieszczenie rodzeństwa w tej samej rodzinie zastępczej o ile nie sprzeciwia się temu dobro dziecka.
Udział rodziców biologicznych w kosztach utrzymania dziecka –
Rodzice biologiczni są obowiązani do udziału w kosztach utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej. Uregulowanie tej kwestii może nastąpić w umowie pomiędzy osobami stanowiącymi rodzinę zastępczą a rodzicami biologicznymi.
Należy podkreślić, że w sytuacji, gdy rodzice biologiczni nie chcą dobrowolnie uczestniczyć w kosztach utrzymania dziecka, rodzice zastępczy posiadają legitymację do wytoczenia powództwa o alimenty. Sądem właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania dziecka lub rodziców biologicznych. Wybór sądu przed który zostanie wytoczone powództwo zależy od osoby wnoszącej pozew.
foto: By jcomp / Freepik
