W tym wpisie przedstawimy najważniejsze aspekty stosowania najbardziej dotkliwego środka zapobiegawczego, jakim jest tymczasowe aresztowanie podejrzanego z uwzględnieniem elementów, które powinny stać się częścią skutecznego zażalenia.
W dalszej części omówimy też możliwość jego zmiany na inny – nieizolacyjny środek.
Słowem wstępu warto wspomnieć, kiedy spełnione są warunki w których możliwym staje się sięgnięcie po tymczasowe aresztowanie podejrzanego/ oskarżonego.
Dla prawidłowego zastosowania przez organ ścigania/wymiaru sprawiedliwości środka zapobiegawczego, koniecznym jest wypełnienie przynajmniej jednej przesłanki „ogólnej” określonej w art. 249 § 1 kpk, a także przynajmniej jednej przesłanki „szczególnej” wymienionej w art. 258 kpk – a przy tym w okolicznościach danej sprawy nie mogą wystąpić negatywne przesłanki stosowania środków zapobiegawczych z art. 259 kpk.
Uwaga, co istotne – sąd wydający postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w toku postępowania przygotowawczego, jak i postępowania sądowego musi wykazać przez odwołanie się do konkretnych okoliczności i dowodów zgromadzonych w toku postępowania (jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy), że w odniesieniu do podejrzanego/ oskarżonego istnieją konkretne dowody świadczące o tym, że popełnił on przestępstwo.
Sąd stosujący środek zapobiegawczy, decydując o zastosowaniu tymczasowego aresztowania zobowiązany jest też do przedstawienia okoliczności wskazujących na istnienie ogólnych i szczególnych przesłanek zastosowania takiego środka.
Stosowanie tego środka zapobiegawczego budzi oczywiste kontrowersje wynikające z istnienia w prawie karnym procesowym zasady domniemania niewinności.
Z drugiej strony sąd może orzec o zastosowaniu TA dla zapobieżenia popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa, co wynika z art. art. 249 § 1 kpk – co sprawia że ten środek zostaje zinstrumentalizowany i może stać się „zamiennikiem” kary pozbawienia wolności.
Wyraźnego zaznaczenia wymaga to, że przynajmniej w teorii niedopuszczalnym jest jedynie prewencyjne stosowanie tymczasowego aresztowania.
Jednakże w praktyce – przez brak wskazania przez ustawodawcę kryteriów decydujących o tym, w jakich warunkach zachodzi „wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa w przyszłości” – dochodzi do faktycznego objęcia tym środkiem (a więc karania za sam zamiar dokonania czynu).
Tym jednak co ogranicza możliwość zastosowania tymczasowego aresztowania i innych środków zapobiegawczych są tzw. „wyjątkowe” – będące odstępstwem od reguły okoliczności.
W normalnych okolicznościach nie powinno więc dojść do stosowania środków zapobiegawczych (o czym świadczy treść art. 249 § 1 i art. 258 § 3 kpk).
Koniec części pierwszej.
